sanitek

تخم نوغان را در سینی چوبی گذاشته و در هر سینی لایه‌ای از علف بودار جای دارد. سینی را در جای گرم که اکثراً طرف آفتابروی پرورشگاه است می‌گذارند.

پس از چند روز که کرم ابریشم از تخم درآمد و به اصطلاح محلی زنده شد برگ درخت توت را بریده روی آن می‌ریزند. برگ را از جنگل و یا از پرچین‌ها جمع‌آوری کرده با چاقو خورد می‌کنند هر ده ساعت برگهای تازه‌ای توی سینی می‌ریزند.

در روز هفتم کرم ابریشم را در سینی تمیزی می‌گذارند. کرم ابریشم در این میان به خواب می‌رود و پوست عوض می‌کند. در هفتهٔ هفتم شاخه‌های درخت توت را روی تخت پرورشگاه می‌گذارند. کرمها را روی شاخه برده و آنها با اشتها و حرص زیاد مشغول خوردن برگ درختان می‌شوند به طوری که هر ۴ ساعت باید شاخه‌ها و برگهای نو گذاشت. بعد از آن مشغول بستن پیلهٔ خود می‌شوند. وقتی پیله بسته شد آن را از روی وزن به کارخانهٔ انحصاری ابریشم می‌فروشند، در آنجا کرم ابریشم را با بخار و یا دستگاه هوای داغ به نام سیکاتور می‌کشند.

کارشناسان کارخانه تعداد معینی از پیله‌ها را برگزیده آنها را نگاه می‌دارند و نمی‌کشند تا بزرگ شده و پروانه گردند و برای فصل بعد تخم‌گذاری کنند. پیله‌ها به چهار گروه از یک تا چهار نمره‌بندی می‌شوند و دو نوع دیگر هم هست که پست‌تر بوده به نام شلهٔ سیاه وکَر مرسوم هستند. پرورش دهندهٔ کرم ابریشم برای چهار گروه بالا قیمت استاندارد دریافت می‌کند ولی دو گروه بعدی قیمتشان کمتر است. زنها پیله‌ها را تمیز کرده و آن را در کیسهٔ مربوطه می‌گذارند. آنهایی که باید صادر شود به تهران فرستاده می‌شود و ابریشمی که در محل مصرف می‌شود به صورت کلاف (نقادی) به رشت فرستاده می‌شود.

ابریشم نقادی شده اکثراً برای ساختن قالبهای درجه یک به کار برده می‌شود و به سه درجه تقسیم می‌گردد، یکی دانه‌ای که از همه نرمتر و زیباتر است در صنعت قالیبافی برای گره زدن دار به کار برده می‌شود، خشتی نوع متوسط است که آن را ریسیده و برای تارهای ابریشم و در قالیهایی که دارای پشم بسیار مرغوب هستند به کار می‌برند؛ پودی نوع سوم آنست که آنهم ریسیده شده و در میان ردیفهای دار قالیهای ابریشمی به عنوان پود مصرف می‌شود. آماده کردن نخهای ابریشمی در چند مرحله است که از باز کردن نقادی شروع می‌شود. در اصفهان و یزد آماده کردن نخ جزو صنایع روستایی است که معمولاً چند نفر از اعضای خانواده که خود را ابریشم تاب می‌نامند. به آن اشتغال دارند. مراحل مزبور به شرح زیر است:

۱. انتقال نخ از نقادی به ماسوره و کلافه (کوبی). چهارپایه‌ای از چهار میله درست می‌کنند که هر کدام از میله‌ها درون پایهٔ سنگی قرار دارد. نقادی ابریشمی را روی میله‌ها می‌پیچند و طوری ترتیب می‌دهند که نسبتا سفت و کشیده باشد (تصویر ۲۶۱). نخ را از میان حلقه (گوشه)ای که از پایه جداگانه‌ای آویزان است به ماسوره می‌برند. ابریشم تاب، دستهٔ این ماسوره را گرفته و آن را به سرعت می‌چرخاند بدین ترتیب ریسمان را از نقادی باز کرده روی آن کلاف می‌کند.

۲. انتقال از ماسوره به قرقره یا چرخی، وقتی ماسوره پر شد آن را به شخص دیگری می‌دهند که آن را جلو چرخ کلافه می‌گذارد. دوک این چرخ نوک تیز بوده و یک قرقره چوبی دارد که نخ ابریشم روی آن پیچیده می‌شود. اگر نخ ضخیمتر و دولا مورد احتیاج باشد چرخ تابی به کار می‌رود که شبیه چرخ کلاف است به جز اینکه دوک آن یک پره دارد و نخ از هر دو ماسوره کشیده می‌شود. نخ روی چرخی را ممکنست برای پود به کار برند که در آن صورت آن را به ماسورهٔ چرخی کوچکتر منتقل می‌کنند یا ممکنست برای آماده کردن چله (تون، تان، تار) به کار برند در مورد اخیر اقدام دیگری لازم است.

۳. انتقال از چرخی به کلاف چله. این تصویر کلاف چله تاب را نشان می‌دهد. در سمت راست عکس دوک‌خانه است که هشت‌دوک در آن جای می‌گیرد. هر کدام از این دوکها با فلکه‌ای به نام گاودم (قرص) کشیده می‌شود، نیروی لازم برای کشیدن آن از چرخ دستی بزرگی بدست می‌آید و این نیرو به وسیلهٔ طناب به آن منتقل می‌شود. میان دوک خانه و چرخ تاب یک چری خانه (کشنده چرخی عمودی) که ۳۲ چرخی در آن جای می‌گیرد دیده می‌شود. نخ چهار قرقره را می‌توان روی کلاف چله پیچید. هر چقدر نخ مورد نیاز را بخواهند کلفت‌تر درست کنند تعدادی بیشتری از قرقره مصرف پیدا می‌کند.

۴. چله پیچی – چله‌تون (چله دادنی) را روی دیوار طولی اتاق و یا دیوار بیرونی خانه که مقابل حیاط و زیر سایه‌بان است آماده می‌کنند. روی دیوار تعداد کافی میخ چله‌تون کوبیده شده که برای اندازه‌های مختلف تار به کار می‌رود (تصویر ۲۶۳) نزدیک میخ اولی دو تا میخ مخصوص هست. این میخهای به اصطلاح دم‌گاه برای تهیه چپ و راست (اشدی) لازم است. روبروی چله‌تون پایهٔ کلاف (ریگ‌دان) قرار دارد که می‌تواند تعداد زیادی ماسوره چله را، به حالت عمودی، در خود جای دهد (تصویر ۲۶۳). میلهٔ بلندی که نخ هر چله را می‌کشد در بالای ریگ‌دان (پایه) نصب شده است.

چله‌تاب با پیوستن تمام نخها به میخ اولی کار خود را آغاز می‌کند، و متناوباً یک تار را زیر و یک نخ را روی دمگاه می‌کشد تا اینکه برابر چله به صورت ضربدر درآید. نخ را از روی همهٔ میخ‌های چله‌تون روی دیوار می‌گذرانند. چنانچه بافنده بخواهد که نخ و تار ابریشم سفت و محکم و پردوام باشد در اینجا مادهٔ چسبی به نام شومال به آن می‌زنند به همین مناسبت اتاقی را که در آن ابریشم را چسب می‌زنند شومال خانه می‌گویند. پس از خشک شدن چسب انتهای نخها را می‌برند آن را روی چله پیچ می‌پیچند و با خار نگاه می‌دارند که باز نشود. سپس چله تاب، تمام چله را روی خار به صورت تونه (گوله) در می‌آورد. وقتی که به نزدیک میخ اولی رسید آن را با یک حلقه نخ به دقت می‌بندد. پس از آن نخ جدید را مثل قبل شروع می‌کند تا اینکه در حدود ۱۲ تا ۱۵ رشته نخ را به صورت گُندله در آورد و این مقدار برای تار ابریشم که در حدود ۹۰ سانتیمتر عرضی داشته باشد کافی است. در اصفهان چله تاب از چرخ چله‌تابی گردان استفاده می‌کند. 

منبع : honaryab.com